Kiến tạo hệ sinh thái số Đồng Nai từ những dự án Trí tuệ nhân tạo (AI) mang hơi thở cuộc sống (Kỳ 1)

Trong hành trình hiện thực hóa Kế hoạch hành động số 469-KH/TU của Tỉnh ủy Đồng Nai, đưa tỉnh này trở thành một trung tâm công nghệ số phát triển, Trường Đại học Lạc Hồng (LHU) đang nổi lên như một điểm sáng về đổi mới sáng tạo. Thay vì những chiến lược vĩ mô, LHU đang góp phần xây dựng hệ sinh thái số bằng những hành động cụ thể, đặt con người làm trung tâm. Loạt bài viết sẽ đưa độc giả theo chân những dự án Trí tuệ nhân tạo (AI) độc đáo: Từ một ứng dụng dạy AI “nói” ngôn ngữ của lòng trắc ẩn để kết nối cộng đồng người khiếm thính (Bài 1), đến những giải pháp công nghệ cao trở thành bạn của nhà nông (Bài 2), và cuối cùng là chiến lược đào tạo chiều sâu, giúp chính các nhà giáo làm chủ AI một cách hiệu quả và trách nhiệm (Bài 3). Đó là những mảnh ghép sống động, minh chứng cho một tương lai công nghệ vị nhân sinh đang được ươm mầm ngay trên mảnh đất Đồng Nai.

Kỳ 1. Để AI “cất tiếng nói” về lòng trắc ẩn

Trong cuộc đua phát triển Trí tuệ nhân tạo (AI), một nhóm sinh viên từ Đại học Lạc Hồng (LHU) đã chọn một lối đi riêng: Huấn luyện cho AI ngôn ngữ của sự thấu cảm. Với dự án SignTrans, họ không chỉ tạo ra một công cụ công nghệ đột phá mà còn thắp lên ngọn lửa hy vọng cho cộng đồng người khiếm thính, để “không ai bị bỏ lại phía sau”.

SignTrans - Ứng dụng hỗ trợ phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu cho người khiếm thính

Giữa dòng chảy hối hả của cuộc sống, có một thế giới gần như tĩnh lặng – thế giới của cộng đồng người khiếm thính. Rào cản từ Ngôn ngữ ký hiệu (VSL) đã và đang tạo ra những khoảng cách vô hình trong giao tiếp, học tập và cơ hội hòa nhập của họ. Trăn trở trước thực tế đó, nhóm sinh viên từ Lab B304 (Khoa Công nghệ thông tin, LHU) đã quyết tâm dùng chính mã nguồn và thuật toán để xây dựng một cây cầu kết nối - Dự án mang tên SignTrans ra đời.

Hoàng Gia Huy, thành viên của nhóm nghiên cứu chia sẻ: Ý tưởng này bắt nguồn từ trải nghiệm thực tế nhóm khi giao tiếp với một tài xế khiếm thính. “Khoảnh khắc ấy khiến chúng em nhận ra công nghệ có thể làm được nhiều hơn là tối ưu hóa lợi nhuận. Nó có thể hàn gắn và kết nối. SignTrans ra đời không chỉ dành cho người khiếm thính mà còn cho gia đình, bạn bè và bất kỳ ai muốn phá vỡ sự im lặng để thấu hiểu họ” – Huy nói.

Để phát triển dự án, nhóm sinh viên này đã áp dụng học máy (machine learning) và huấn luyện một mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) sử dụng dữ liệu từ Từ điển Ngôn ngữ Ký hiệu Việt Nam. Người dùng có thể nhập văn bản, ghi âm giọng nói hoặc tải lên video để hệ thống dịch sang ngôn ngữ ký hiệu thông qua các hình ảnh minh họa hoạt hình, giúp việc giao tiếp trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn cho người khiếm thính.

Gia Huy khẳng định: “Mặc dù tốc độ xử lý của ứng dụng ở giai đoạn này vẫn còn hơi chậm, nhưng độ chính xác gần như tuyệt đối”. Ngoài hỗ trợ dịch thuật, SignTrans còn tích hợp một thư viện khóa học ngôn ngữ ký hiệu miễn phí với tùy chọn học nâng cao có trả phí. Đáng chú ý, ứng dụng còn có công cụ tìm kiếm việc làm được thiết kế riêng cho cộng đồng người khiếm thính, giúp họ tìm được những công việc phù hợp và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Dự án được thực hiện bởi nhóm sinh viên bao gồm Hoàng Gia Huy, Phạm Bảo Minh Thế, Vũ Thị Kim Hương, Vi Hoài Thương dưới sự hướng dẫn của giảng viên Bùi Xuân Cảnh. Nhóm đã xây dựng một quy trình phát triển chặt chẽ qua các giai đoạn: lên ý tưởng, nghiên cứu và lập kế hoạch, triển khai sản phẩm, hoàn thiện và chuẩn bị thuyết trình. Họ đã tích cực khảo sát và lắng nghe ý kiến phản hồi từ cộng đồng người khiếm thính để giúp ứng dụng trở nên thiết thực và thân thiện hơn với người dùng.

Hoài Thương chia sẻ: “Chính những cuộc trò chuyện này đã giúp chúng tôi hiểu sâu sắc hơn về nhu cầu thực tế và cung cấp thêm động lực để phát triển dự án một cách ý nghĩa và hướng đến cộng đồng hơn”.

Hạt mầm nhân văn trong kỷ nguyên số

Nỗ lực không mệt mỏi và ý nghĩa nhân văn sâu sắc của dự án đã nhanh chóng được ghi nhận. Tại cuộc thi “Dự án Kỹ thuật Phục vụ Cộng đồng” (EPICS) lần thứ 7, do USAID BUILD-IT và Dow Việt Nam tổ chức (tháng 4/2025), SignTrans đã tỏa sáng. Vượt qua hàng chục đối thủ nặng ký, dự án này đã giành giải Nhì chung cuộc cùng phần tài trợ 300 USD để tiếp tục hoàn thiện sản phẩm.

Đồng hành cùng dự án của nhóm sinh viên, Bùi Xuân Cảnh, giảng viên Khoa công nghệ thông tin (LHU) tiết lộ: Dự án của nhóm sinh viên có giá trị và hiệu quả tác động lớn đối với cộng đồng người khiếm thính. Nó xóa bỏ rào cản giao tiếp giữa người khiếm thính và xã hội, Mở ra cơ hội giáo dục và nghề nghiệp cho người khiếm thính, góp phần xây dựng xã hội hòa nhập và công bằng. “Ban giám khảo EPICS đã đánh giá cao Dự án của nhóm vì đã thể hiện rõ tinh thần nhân văn sâu sắc, với công nghệ đóng vai trò là cầu nối để kết nối và hỗ trợ cộng đồng” – Minh Cảnh nói.

[PGS Trần Phan Chung Thủy, Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam cho biết: Thế giới có khoảng 1,5 tỷ người sống chung với tình trạng mất thính lực, trong đó khoảng 60 triệu người mất thính lực nặng và sâu. Không đến 5% trong số họ được can thiệp thiết bị hỗ trợ thính giác. Mỗi năm Việt Nam có khoảng 1.500-2.000 trẻ mắc dị tật thính giác bẩm sinh chào đời]

Ngoài việc là một công cụ hỗ trợ giao tiếp, SignTrans còn truyền tải thông điệp về lòng trắc ẩn và sự đoàn kết với những người yếu thế. Nhóm sinh viên đã chứng minh rằng khi công nghệ được kết hợp với sự đồng cảm, nó có thể tạo ra tác động sâu rộng.

PGS, TS Nguyễn Vũ Quỳnh, Phó Hiệu trưởng LHU nhìn nhận: Sự phát triển bền vững của công nghệ, đặc biệt là AI, phải đặt con người làm trung tâm. Những dự án như SignTrans không chỉ có giá trị về mặt kỹ thuật, mà còn định hình một tương lai AI có đạo đức, có trách nhiệm và giàu lòng trắc ẩn.

“Nhà trường rất tạo điều kiện để giảng viên, sinh viên phát triển các sản phẩm về trí tuệ nhân tạo. Đây vừa là định hướng của LHU, vừa góp phần thực hiện một trong các mục tiêu của Kế hoạch hành động số 469-KH/TU ngày 16-5-2024 của Tỉnh ủy về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trên địa bàn tỉnh Đồng Nai” – Phó hiệu trưởng LHU nói thêm.

Kỳ 2. Đưa trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ thành bạn của nhà nông

Kỳ 3. AI Pedagogy – Ứng dụng AI trong giảng dạy